Barry Lyndon (1975)

Achteraf lijkt Stanley Kubrick's oeuvre één lange poging te bewijzen dat hij in elk genre de beste kon zijn. Jammer dat hij geen western heeft gemaakt, maar met 'Barry Lyndon' zorgde hij wel voor één van de beste kostuumdrama's ooit. Bijna geheel gefilmd zonder elektrische belichting (maar met heel veel kaarsen) krijgen de beelden een schilderij-achtige kwaliteit. Met name de 18e eeuwse werken van William Hogarth zijn een inspiratiebron. Waar veel regisseurs inzoomen eindigt Kubrick zijn scenes juist met uit-zoomers, wier pracht geregeld voor een zucht of een knoop in de maag zorgen. Dat werkt uitstekend in combinatie met het tongue-in-cheek-schelmenroman-verhaal dat de plot vormt. Een door velen onderschatte Kubrick-parel.

Stanley Kubrick, zo las ik, wilde in deze film geen kunstlicht gebruiken. Dus kaarsen, veel kaarsen...Let maar eens op de avond/nachtscenes, heel bijzonder. Fascinerende film, zorgvuldig in een heerlijk traag tempo verteld.

Heerlijk vilein kostuumdrama, waarin protagonist Barry Lyndon (Ryan O’Neal) zich staande moet houden in het woelige oerwoud van rangen, standen en klassen. En bovenal die giftige mannelijkheidscultus waar vernederingen worden beslecht met duelgevechten en soldaten ingezet worden als inwisselbare pionnen in de handen van machtshebbers. Kan er een nobel mens voortkomen uit een patriarchaal systeem waar een levenslot gevormd wordt door zulke stringente maatschappelijke normen? Kubrick is als een plaagduiveltje in hoe hij de sociale klim van Barry Lyndon ironiseert middels een filmtaal waar gruwelijke tragiek scherp afsteekt tegen overweldigende schoonheid. Waar het nieuwe gewelddadig afrekent, of probeert af te rekenen, met het oude. Of het een loepzuiver Schubert-motief is op de soundtrack dat zo treffend bij de tijdsschets past, maar tegelijk een element van spot met zich meebrengt. Zo zwierig, speels en toch met een melancholische bijklank. Of het visuele kleurenspel waardoor het Europese natuurschoon nóg onschuldiger en ongenaakbaarder oogt, en de rijkdom van de hogere standen nóg meer opulent en excessief. Terwijl de geschetste neergangsgeschiedenis vol zit met valsheid, verraad, dom ongeluk en zinloos bloedvergieten.