Obchod na Korze (1965)

Heel moeilijk voor mij om over deze film een oordeel te geven. De laatste twintig minuten die als ik de reacties zo lees je met een brok in je keel in de keel achter zou moeten laten vond ik juist de minste van dit verder zonder meer goede drama over een stukje holocaust geschiedenis. Dat ligt vooral aan de straalbezopen Brtko die met zijn geschreeuw mij behoorlijk de keel uit begon te hangen. Dit had best wat anders gekund. Lautmann deed het voor mij een stuk beter, hoewel ze in die kast wel erg snel aan haar einde kwam terwijl ze daar toch niet lang heeft ingezeten. Niet helemaal geloofwaardig vond ik. Het sterkste van de film vond ik daarom ook niet de scènes met de twee hoofdpersonen, maar meer nog het beeld dat in deze film werd gegeven dat als het erop aan kwam iedereen voor zijn eigen hachje koos en daarin zover doorging dat men bereid is de deportatie van de joden zelf voor te bereiden in plaats dat men dat overliet aan de S.S. Ja, de joden in Nederland in zoverre zij de oorlog overleeft hadden konden daar over meepraten. Wij Nederlanders waren in de oorlog niks moediger dan die Slovaken die in de oorlog vooral toch bekend stonden als collaborateurs van Nazi-Duitsland. Wat in deze film vooral een pluim verdient is de schitterende onheilspellende soundtrack die op werkelijk sublieme wijze het naderende onheil aankondigde. Ook dit lied Oyfn Oyvn Zitst A Meydl dat uit de grammofoon klonk en meegezongen werd door weduwe Lautmann en mij diep wist te raken mag niet onvermeld blijven. Opvallend trouwens dat zo veel joden Duits klinkende namen hebben. Lautmann, Rozenzweig, Katz, Weinstein etc. Moet toch een geschiedenis hebben. 3,5*

Kádar en Klos klinkt als de naam van een komisch duo, maar het waren twee ernstige regisseurs die zeventien jaar lang samenwerkten. Jan Kádar was een Hongaarse jood die z'n familie verloor in Auschwitz. Het speelt zich af in 1942 in Sabinov, een klein stadje in Slovakije. Jozef Kroner speelt geen verzetsheld of collaborateur, maar een gewone knul die het liefste met z'n hondje rondwandelt. Z'n broer heult wel met de bezetter, zodat hij mooiere kleren voor z'n vrouw kan kopen en beter eten uit kan delen. Ida Kamínska speelt de bejaarde winkelierster die in Tóno een plaatsvervanger voor haar gesneuvelde zoon ziet. Lange tijd lijkt ze niet te begrijpen wat er gaande is, totdat ze het woord pogrom uitspreekt, waaruit blijkt dat ze het heel goed begrijpt. Het gewone leven van destijds wordt weergegeven, met de eenvoudige kleren, de sobere interieurs en de koekoeksklok. Volksmuziek en straatbandjes komen erin voor, maar in de muziek van Zdeněk Liška zit ook moderne invloed van Béla Bartók. De camerabewegingen benadrukken de beklemmende sfeer, het morele dilemma van de protagonist, z'n zweten, z'n dronkenschap en het besef van z'n persoonlijke nietigheid.

Uiterst boeiende film over het opkomende fascisme ten tijde van de Tweede Wereldoorlog in Slowakije. Met de bouw van die toren moest ik even opsnorren wat dat symbool betekende. Het was geen swastika, maar het dubbele kruis, toen het symbool van de collaborerende Slowaakse nationale volkspartij en trouwens ook vandaag ook nog aanwezig in de officiële vlag van Slowakije. De eerste twintig minuten moest ik even doorkomen met die braspartij thuis, maar toen was al duidelijk hoe gevoelig de vrouw van Tony was voor uiterlijke en materiële schijn naar buiten toe. Tony zelf, een naïeveling, maar wel iemand met het hart op de juiste plaats krijgt de zeggenschap over een Joodse winkel toegeschoven. Hij ontfermt zich over de oude bomma die het winkeltje uitbaat. De omgang tussen hen beiden is innemend en ook best grappig. Bijzonder sterk laatste half uur dat je met een leeg gevoel achter laat. Knap!