Intolerance: Love's Struggle Throughout the Ages (1916)

Het Filmfestival van Venetië had dit jaar de premiere om het digitaal opgepoetste epos van de zowel gevierde als verketterde regisseur David Wark (hihihi) Griffith te vertonen. En dan in de versie die Griffith graag had willen zien, een soort van director's cut dus, de 1917 versie die in zijn archieven terug zijn gevonden. Afgelopen avond werd deze 3-uur durende versie integraal uitgezonden op (leve) Arte. Wat een meesterwerk. Na 'The Birth of a Nation', wat Griffith duur kwam te staan door het predikaat 'racistisch', sloeg hij terug met deze film, Intolerance. Een aanklacht jegens intoleratie en een pleidooi voor vrede. Let op, tijdstip van handelen: Eerste Wereldoorlog! Vier verhalen worden met elkaar verweven. Het verraad van Babylon, de veroordeling en kruisiging van Jezus Christus, de Bartholomeüsnacht en het hedendaagse Amerika, waar weldoenerij en illegale praktijken de grootste problemen zijn voor de heersende armoede. Gezegd dient te worden dat de segmenten van Babylon en het hedendaagse Amerika verreweg de meeste aandacht krijgen, de andere 2 segmenten zijn eerder ondersteunend en vergelijkend. Het Jezus Christus segment had wel vaker ingezet kunnen worden naar mijn mening, dan was de boodschap wellicht forser overgekomen. De film is groots opgezet, zeker een inspiratiebron voor de epos-films van Cecil B. DeMille, en de finale is opmerkelijk. Mag gerust in het rijtje humane (persoonlijke) eindes komen tesamen met Chaplins 'The Great Dictator', Kubricks 'Paths of Glory' en Milestones 'All Quiet on the Western Front' (en nog wel meer). Hopelijk krijgt deze restauratie een dvd-release. Opvallend zijn trouwens de kleurenfilters, bloedrood tijdens de massa-gevechten bijv. Dan nog een persoonlijke cinematografisch orgasme-moment: Jezus Christus verandert het water in wijn tijdens de armenbruiloft. Griffith plaatst een schaduw in de vorm van een kruis over het gehele lichaam van Christus als hij zijn hand uitsteekt. Prachtig! Resultaat: 4,5*.

D.W. Griffith, een van de eerste pioniers in de filmwereld, is voornamelijk bekend van The Birth of a Nation: een grotesk epos dat zich afspeelt tijdens de Amerikaanse burgeroorlog en hopeloos uit de bocht vliegt door het tentoongespreide racisme. De film zorgde in die tijd voor veel controverse en een heropleving van de KKK. Waarschijnlijk schrok Griffith hier zo van dat hij besloot het 'goed te maken' met een ander groots epos: Intolerance: Love's Struggle through the Ages. Drie uur worden er gevuld met vier verhalen over de strijd tegen intolerantie door de eeuwen heen. De vier verschillende verhalen gaan over de val van Babylon, de kruising van Jezus, het hele Hugenotengebeuren in Frankrijk en een modern sociaal verhaal in Amerika. Een zeer ambitieus project dus en helemaal geslaagd is de film m.i. niet helemaal geworden. De pluspunten maar eerst: de decors zien er fantastisch uit. Zeker het Babylon-gedeelte is verbluffend en een feest om naar te kijken. Wat een werk moet daarin gezeten hebben! De regie mag er ook zijn. Griffith laat grote massa's mensen en dieren hun dingen doen, maar verliest ook niet het oog voor de kleine details. Iets wat je terug ziet in de films van Eisenstein. Het grote minpunt dan: de lengte zal menigeen afschrikken en eigenlijk is dat wel terecht. De film is daarbij ook nog eens. Het Babylongedeelte en het moderne verhaal beslaan zowat tweederde van de film. Het Franse verhaal en de kruisiging van Jezus had dan ook gerust achterwege gelaten mogen worden. Filmhistorisch wellicht erg belangrijk, qua amusement valt het ietwat tegen.

Mislukt. Maar wel interessant natuurlijk, vooral door de kolossale decors en indrukwekkende mise-en-scene. Griffith toont zich in de Babylon-gedeeltes de Peter Jackson van zijn tijd. Desondanks is de kijkervaring zeer moeizaam. Vooral het idee om vier verhalen te vertellen rondom het centrale thema pakt rampzalig uit: ten eerste duurt de film veel en veel te lang, en ten tweede is de moraal buitengewoon simplistisch (wat soms zelfs nog wel wat heeft, bijvoorbeeld als je een personage 'The dear one' gaat noemen). De cinematografie wordt gedomineerd door statische shots, maar des te leuker als er aan het einde vanaf een trein wordt gefilmd en vanaf een auto (met opmerkelijke stabiliteit). Ook de zeldzame close-ups, éénmaal zelfs met soort inzoom-effect, doen het goed bij mij. Als historisch document is deze Intolerance dus wel interessant, als film echter grotendeels mislukt in mijn (hedendaagse) ogen.