Beau Is Afraid (2023)

Mede door een buitengewoon onrustige nacht vol bizarre incidenten mist Beau Wassermann [Joaquin Phoenix] zijn vlucht waardoor hij het geplande bezoek aan zijn moeder [Patti LuPone] moet uitstellen. Dat neemt ze hem niet in dank af. Om een lang (en waanzinnig) verhaal kort te maken: Beau belandt in het ziekenhuis, hoort dat zijn moeder is overleden en dat ze pas begraven kan worden wanneer hij aanwezig is. Zijn poging om het huis van zijn moeder te bereiken is de rode draad in een film waar geen touw aan vast te knopen valt. Een naakte psychopaat [Ernest-James Chuipka] die willekeurige mensen op straat te lijf gaat met een mes, een beer van een vent [Denis Ménochet] die overal door of in springt, en een reusachtige penis maken deel uit van een rariteitenkabinet dat moet doorgaan voor een scenario. Phoenix’ intense spel (Razzie-waardig) maakt het allemaal nog erger. Een bijna onmogelijk uit te zitten, drie uur durende, pretentieuze verschrikking!

De film is niet zo raar of ondoorgrondelijk als ik verwachtte. De stijl is grotesk in de typische stijl van Aster maar ditmaal vaak met een uitgesproken komisch (in plaats van horror-)effect alsmede surrealistisch waarbij werkelijkheid, angsten, dromen en herinneringen door elkaar lopen, maar het verhaal is duidelijk: de structuur is die van een odyssee waarbij Beau na omzwervingen thuis probeert te komen, waarbij de reis in wezen vooral psychisch is omdat Beau een giftige relatie met z’n moeder heeft en daarmee in het reine moet komen. Ik geloof dat Locke in de 17de eeuw zoiets schreef als dat de liefde of zorg tussen ouder en kind wederkerig is maar niet op hetzelfde moment: als het kind jong is dient het de liefde van z’n ouders te ontvangen die het (veel) later terugbetaalt als z’n ouders oud zijn geworden. Maar sommige ouders – zoals de moeder in de film die nogal borderline oogt – eisen dat hun jonge kind hun liefde al retourneert, hetgeen het kind verstikt en beschadigt. Zo heeft z’n moeder de jonge Beau gestraft en beschadigd voor z’n ontwikkeling tot een autonoom individu en hem bewust bang gemaakt voor de wereld zoals door hem wijs te maken dat hij zal overlijden als hij seks met een meisje heeft. De film is lang – misschien te lang – maar hij verveelde me niet: het eerste deel is ronduit hilarisch waarna de film af en toe vervalt in het kolderieke maar zowel de afzonderlijke scenes als de plotwendingen blijven fantasierijk en dus boeiend. Precies in het midden is er een metastapeling van een toneelstuk in een toneelstuk dat het leven van Beau uitbeeldt en zo een scharnierfunctie vervult naar het tweede deel met de confrontatie tussen moeder en zoon en ontknoping. Het is een zeer vermakelijke en sterke film – ook mede door het sterke spel van Joaquin Phoenix – waarmee Aster na het zwakkere Midsommar weer terug is op een zeer hoog niveau.

De geboorte van een ieder is een angstige ervaring. Je zweeft veilig in de baarmoeder en op een gegeven moment word je met brute kracht door de afvoer geduwd. Zie hier de proloog. De veertiger Beau is deze traumatische ervaring nooit te boven gekomen en is blijven leven in een wereld die hem angst inboezemt (in deel 1), in een wereld waarin hij - kansloos - de mogelijkheid krijgt om opnieuw als kind volwassen te worden (deel 2). Alleen het theater van zijn leven toen, nu en in de toekomst geeft enige verlichting in deel 3, maar mag hem uiteindelijk niet baten. Zijn moeder, dood en levend, blijft de regie over zijn leven voeren (deel 4) en veroordeelt hem in een Kafkaëske rechtspraak, gesitueerd in de baarmoeder (epiloog). Wie dit leest en meent nu zelf paranoïde te worden, zit dicht bij mijn filmervaring: overdonderend, hectisch, verbijsterend en bovenal uniek. Drie uur lang overspoelen letterlijk beelden en geluiden de filmzaal en ben je na afloop niet meer degene die bij binnenkomst onschuldig meende 'even een filmpje te gaan pakken'.